ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 9، آذر 1402 ، شماره پی در پی 91

واکاوی شخصیتهای خسرو و شیرین نظامی بر اساس نظریۀ مارتین سلیگمن

صفحه (95 - 119)
مریم ذاکری ، کامران پاشایی فخری (نویسنده مسئول)، پروانه عادل‌زاده
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1401

چکیده

زمینه و هدف: اهداف علم روانشناسی در گذشته تمرکز بر بیماریها و راههای درمان آنها بوده است؛ اما در حدود دو دهۀ پیش شاخه ای از روانشناسی به نام روانشناسی مثبت نگر با هدف تأکید بر فضایل ششگانۀ اخلاقی مانند خرد، شجاعت، عدالت، میانه روی، عشق و رأفت، استعلا، رهبری و غیره مورد توجه قرار گرفت. هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل فضایل و توانمندیهای شخصیتهای منظومۀ خسرو و شیرین نظامی بر اساس نظریۀ روانشناسی مثبت نگر میباشد.

روش مطالعه: این پژوهش با روش تحلیل محتوا به تبیین فضایل و توانمندیهای شخصیتی در اشخاص داستان خسرو و شیرین پرداخته است.

یافته ها: خسرو و شیرین یکی از منظومه های خمسه نظامی است و اشخاص این منظومه دارای فضایل و قابلیتهایی هستند که شناخت این فضایل و توانمندیها میتواند در واکاوی شخصیّتهای این داستان تأثیر بسزایی داشته باشد.

نتیجه گیری: در این داستان، رابطۀ عشق متقابل، ملموس است. خسرو با اینکه از ابتدا با نگاه کامجویی وارد این رابطۀ عاشقانه میشود، با تأکید بر توانمندیهای دلیری، مهربانی، درک زیباییها و غیره به فضایل شجاعت، عشق، استعلا و غیره دست مییابد و سیر تکاملی را در شخصیت او میبینیم. شیرین نیز با تقویت توانمندیهایی چون خودکنترلی، فروتنی، و بخشش به همه فضایل نائل میشود و به تعالی میرسد.

کلمات کلیدی
خسرو و شیرین , نظامی گنجوی , روانشناسی مثبت نگر , مارتین سلیگمن.

• ادارۀ کل امور تربیتی و مشاورۀ وزارت آموزش و پرورش. (1397). فضیلت شجاعت، شهامت، صداقت. تهران: مؤسسۀ فرهنگی منادی تربیت.
• اشنایدر، سی آر و لوپز، شین جی. (1390). معنویت و روانشناسی مثبت. ترجمۀ راضیه طبائیان و همکاران. اصفهان: کنکاش.
• پیرانی، منصور. (1392). «نگاهی به شعر حافظ با رویکرد روانشناسی مثبت نگر مارتین سلیگمن». هفتمین همایش پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی. اسفند، صص 338-357.
• حدیدی، مهری. (1395). دو بال پرواز (بررسی عقل و عشق در مثنوی خسرو و شیرین). اصفهان: دارغوین.
• حیدری، مریم. (1379). روانشناسی پویایی گروه. اصفهان: مهر قائم.
• رفیعی هنر، حمید. (1395). روانشناسی مهار خویشتن با نگرش اسلامی. تهران: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
• ریک اسنایدر، چارلز. (1397). روانشناسی امید. ترجمۀ فرشاد بهاری. تهران: دانژه.
• ساعتی، توماس ال. (1386). تفکّر خلّاق، حلّ مشکل و تصمیم گیری. ترجمۀ مجید عزیزی و رضا نقدی. تهران: مؤسّسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
• سلیگمن، مارتین و پیترسون، کریستوفر. (1395). فضایل و توانمندیهای شخصیت. اصفهان: یارمانا.
• سلیگمن، مارتین (1379). کودک مثبتگرا. ترجمۀ ناهید ایران نژاد. تهران: دایره.
• شهیدی، شهریار. (1388). روانشناسی شادی. تهران: قطره.
• صفری، جهانگیر و حسینی، مجتبی. (1388). «سیمای شاپور در منظومۀ خسرو و شیرین». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان- ادب و زبان فارسی. دورۀ جدید. شمارۀ 26 پیاپی 23. صص203-231.
• کار، آلان. (1391). روانشناسی مثبت. ترجمۀ حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند. تهران: سخن.
• کامپتون، ویلیام. سی و هافمن، ادوارد. (1397). روانشناسی مثبت (علم شادمانی و شکوفایی). ترجمۀ سهراب امیری و همکاران. جلد اول. تهران: آوای نور.
• منطقی، مرتضی. (1390). بهداشت روانی در عشق. تهران: بعثت.
• نظامی، الیاس. (1384). خسرو و شیرین. تصحیح وحید حسن دستگردی. چاپ ششم. تهران: قطره.
• هسن، گیل. (1398). تفکّر مثبت. ترجمۀ اکرم خمسه. تهران: ارجمند.
• وست، ویلیام. (1388). رواندرمانی و معنویت. ترجمۀ شهریار شهیدی و علی شیرافکن. چاپ سوم. تهران: رشد.
• وینسنت پیل، نرمان. (1375). معجزۀ اراده. ترجمۀ وجیهه آزرمی. چاپ دوم. تهران: انتشارات اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران.
• یوسفی، ناصر و یوسفی، شهره. (1384). فروتنی. تهران: افق.